مخاطرات شغلی کارکنان بیمارستان
بيمارستان به عنوان يك سازمان توليد كننده خدمات با هدف اصلي جلب رضايت مشتري هاي بيروني سازمان و در عين حال تأمين و رضايت مشتري داخلي (پرسنل) را نيز دنبال مي كند. عوامل مختلف تهديد كننده سلامت در اين قبيل مراكز متعدد است از جمله: وجود عفونت هاي بيمارستاني كه متأثر از دو عامل، يكي اقدامات تداخلي پزشكي و ديگري بهداشت بيمارستان است. در اين گونه اماكن نقش عوامل محيطي در ايجاد و انتقال عفونت ها بالاتر است زيرا محيط آلوده راه هاي گوناگون انتقال و عوامل بيماري زاي متعدد را فراهم مي نمايد.
آخرين برآوردهاي سازمان بين المللي كار (ILO) در جمعيت شاغلين به طور عام براي سال 2000 نشان مي دهد كه ساليانه 2 ميليون مرگ ناشي از كار رخ مي دهد (يعني روزانه بيش از 5000 مورد). براي هر حادثه منجر به مرگ بسته به نوع شغل 500 – 200 صدمه منجر به غيبت از كار اتفاق مي افتد به علاوه به ازاي هر مورد مرگ ناشي از بيماري هاي شغلي حدود 100 مورد بيماري هاي كه منجر به غيبت از كار مي شود رخ مي دهد.
البته گزارش فوق اختصاصاً مربوط به مراكز بهداشتي درماني نيست ولي در نوع خود اشاراتي بر بيماري هاي شغلي، سرطان ها، حوادث در محيط كار و بيماري هاي مسري دارد.
طبق همين گزارش سرطان هاي شغلي بزرگترين عامل مرگ و مير در محيط هاي كار است كه باعث 640000 (34%) مرگ ناشي از كار مي شود و به دنبال آن بيماري هاي دستگاه گردش خون با 23%، حوادث با 19%، بيماري هاي مسري يا 17%، در رديف هاي بعدي قرار دارند.
آمار شفاف و واضحي در ارتباط با بيماري هاي شغلي ناشي از اشتغال در محيط هاي بهداشتي درماني در سطح كشور به علت نبود ساختار منسجم پايش و مراقبت خدمات تخصصي پايه بيمارستان موجود نيست.
بديهي است تغيير شاخص هاي سلامت در محيط هاي بيمارستان با توجه به ايجاد خدمات ارائه شده و ارتقاء آنها نظير شاخص آب و فاضلاب، زباله، بهداشت مواد غذايي، نظافت عمومي ، بيماري هاي حرفه اي و حوادث منجر به بهينه سازي منابع، افزايش بهره وري استفاده صحيح از نيروي انساني، افزايش انگيزش هاي خدمت، منجر به رضايتمندي مشتري و اشاعه سلامت مي گردد.
بيمارستان ها در اكثر كشورها قسمت عمده اي از مراكز بهداشتي درماني را تشكيل مي دهند و بخش اعظم هزينه هاي بهداشت و درمان (حدود 70%) را به خود اختصاص داده اند. بيمارستان بايد الگوي نظافت و سمبل پاكيزگي و بهداشت باشد بنابراين رعايت ضوابط بهداشتي بخصوص بهداشت محيط و حرفه اي از اولويت خاصي برخوردار است.
مخاطرات عمده سلامت در بيمارستان ناشي از عدم اجراي مقررات بهداشتي، مواد زائد جامد(زباله)، فاضلاب، رختشويخانه بيمارستان، آب و مواد غذايي غير بهداشتي و عدم مراعات نظافت عمومي و عوامل زيان آور حرفه اي نظير عوامل فيزيكي، شيميايي، بيولوژيك، ارگونوميك و رواني و ... مي باشند كه كليه بيماران، ملاقات كنندگان، كاركنان و در نهايت جامعه را در معرض اين مخاطرات قرار مي دهد. هزينه ناشي از مواجهات با عوامل مخاطره آميز از نظر مالي، مرگ و مير و عوارض حاصله بسيار زياد است بطوري كه بر آورد مي شود 25% - 20% از بيماران بستري دچار عفونت بيمارستاني مي شوند كه هزينه اين بيماران 9/2 برابر ساير مخارج بيمارستان است. عفونت هاي بيمارستاني مسئول سالانه 20 هزار مرگ مستقيم و 60 هزار مرگ به طور غير مستقيم هستند .
همان طور كه كار براي سلامت و احساس راحتي مفيد است در شرايطي نيز مي تواند بر سلامتي اثر سوء داشته باشد. در روند ارائه خدمات بهداشتي درماني در محيط بيمارستان بدليل نوع اشتغال و مواجهات مختلف محيطي و حرفه اي افراد در معرض حوادث و بيماري هاي متعدد قرار دارند، در نتيجه بيشتر از ديگران آسيب ديده و يا ممكن است بيمار شوند. از طرف ديگر وضعيت سلامت پرسنل نيز مي تواند بر كميت و كيفيت خدمات آنها نيز تأثير گذارد. افراد دچار اختلال سلامتي نه تنها بازده كمتري دارند بلكه علاوه بر به خطر انداختن خود ساير همكاران يا افراد جامعه را نيز در معرض خطر قرار مي دهند.
جدول الف- آلودگی های هپاتيت ويروسی B به علت آسيب های شغلی ناشی از اجسام برنده و نوک تيز- در بیمارستان فاطمیه همدان- بهار 90
|
رده شغلي
|
تعداد سالانه افراد زخمي شده به وسيله اجسام برنده ونوك تيز
|
تعداد سالانه آلودگي به HBV ناشي از آسيب
|
|
پرستاران
|
22200 - 17700
|
76 – 59
|
|
كارمندان آزمايشگاه
|
7500 – 800
|
15 – 2
|
|
کارمندان کاخداری
|
45300 – 11700
|
91 – 23
|
|
تكنسين هاي بيمارستان
|
12200
|
24
|
|
پزشكان و دندانپزشكان بیمارستان
|
400 – 100
|
كمتر از يك
|
|
پزشكان(خارج ازبيمارستان)
|
1700 – 500
|
3 – 1
|
|
دندانپزشكان(خارج ازبيمارستان)
|
300 – 100
|
كمتر از يك
|
|
كمك دندانپزشكان (خارج از بيمارستان)
|
3900 – 2600
|
8 – 5
|
|
كارمندان فوريتهاي پزشكي (خارج از بيمارستان)
|
12000
|
24
|
|
رفتگران (خارج از بيمارستان)
|
7300 – 500
|
15 - 1
|
جدول ب- خطر آلوده شدن پس از فرو رفتن سوزن تزريق زير جلدی- در بیمارستان فاطمیه همدان- بهار 90
|
نوع آلودگي
|
خطر آلوده شدن
|
|
HIV
|
3/0%
|
|
هپاتيت B
|
3%
|
|
هپاتيت C
|
5% - 3%
|
طبق آمار و اطلاعات سازمان هاي جهاني و بين المللي نظير NIOSH و WHO شايع ترين مشكلات گروه شاغلين در محيط هاي درماني و بهداشتي (بيمارستان) عوامل محيطي و حوادث و بيماري هائي نظير سوراخ شدگي توسط سوزن، اختلالات اسكلتي عضلاني، صدمات كمري، قطع اندام، له شدگي و شگستگي، تعرض توسط بيمار و اطرافيان، امكانات ضعيف الكتريكي و مكانيكي و عدم وجود وسايل حفاظتي مناسب در برابر مواجهات شغلي است. علاوه بر مواجهه با عوامل محيطي مواجهات شغلي متعدد پرسنل بيمارستاني با عوامل محيط كار قابل پيش بيني، شناسايي، اندازه گيري و كنترل بوده و به چهار گــروه عمده قابل تقسيم مي باشند.
الف- عوامل بيولوژيك : نظيرBac- TB-HCV-HIV-HBV و عفونت هاي بيمارستاني و غيره
ب - عوامل شيميايي نظير: عوامل ضد عفوني كننده، استريل كننده ها، عوامل آزمايشگاهي، داروها، عوامل و گازهاي بيهوش كننده، محرك ها و حساسيت زاها، سرطان زاها و زباله و غيره
ج- عوامل فيزيكي نظير: الكتريسيته، گرما، رطوبت محيط، اشعه، بهداشت فردي، آلاينده هاي داخلي و خارجي، صدا، روشنايي و غيره
د- عوامل ارگونومي و رواني نظير: موقعيت ها و شرايط ناجور، حركات تكراري، استفاده از نيرو به طور نامطلوب، عدم استراحت، شيفت كاري و غيره.
كاركنان بهداشتي- درماني با هزاران خطر بالقوه بهداشتي و ايمني روبرو هستند. در مقايسه با كل نيروي كار خصوصي (غيرنظامي)، كاركنان بيمارستان درصد بيشتري از ادعاي خسارت كاركنان را براي آسيب هاي اسكلتي- عضلاني، بيماريهاي عفوني و انگلي، درماتيت، هپاتيت، اختلالات رواني، بيماري هاي چشم، آنفلوآنزا و هپاتيت هاي سمّي دارند.
علاوه بر بيماران و مراجعين، پرسنلي كه وظيفه ارائه خدمت در اين اماكن را عهده دار مي باشند به دليل نوع كار عمدتاً در مواجهه مستقيم يا غير مستقيم اين عوامل قرار دارند كه بر روي سلامت آنها مؤثر است، و در اين بين گروه هائي هستند كه كمتر مورد توجه و محاسبه قرار مي گيرند، گروه هاي آموزشي نظير كارآموزان، كارورزان و گروه هاي آموزش پزشكي
مطالعات موجود در كشور نشان دهنده تأثيرات مختلف عوامل زيان آور چند گانه بر روي سلامت جامعه شاغلين است. منجمله اثرات شيفت كاري بر روي پرستاران بيمارستان، شيوع افسردگي شغلي در پرسنل بهداشتي درماني، مواجهه با صدا و وضعيت شنوايي دندانپزشكان تهران و ...
در اين بين ميزان بروز تروماي تكراري به اندام بالغ بر 71%، ميزان شيوع تروماي تكراري به اندام 78% ، بروز كمر درد 38%، شيوع كمر درد 85% و ...... در سال 1380 بوده است.
مخاطرات شغلی محیطی ( بهداشت محیط و زباله های بیمارستانی)
در حال حاضر حدود 756 بيمارستان در كشور ما با پرسنلي متفاوت وظيفه ارائه خدمات بهداشتي و درماني را بر عهده دارند از اين تعداد 490 بيمارستان تابعه، 59 بيمارستان وابسته به سازمان تأمين اجتماعي، 120 بيمارستان خصوصي و مابقي وابسته به مؤسسات و ساير سازمان هاي خيريه مي باشند. علاوه بر مراجعين، شاغلين اين اماكن نيز متشكل از طيف هاي مختلف سني و جنسي و داراي تنوع مشاغل هستند. بررسي شاخص هاي سلامت در بيمارستان نشان مي دهد كه ميانگيـــن وضعيت بهداشت محيط اكثر بيمارستان ها با شاخص هاي تعريف شده و بررسيهاي انجام گرفته حدود 70% از 100% مطلوبيت مي باشد.
در اين ميان شاخص آب از وضعيت بهتري (حدود 98%) برخوردار است ، ميانگين درجه مطلوبيت وضع بهداشتي زباله در كليه بيمارستان ها 8/71% مي باشد. از عوامل نگران كننده وضعيت رختشويخانه بيمارستانها است كه از نظر سلامت و انتشار عفونت اهميت زيادي دارد. متاسفانه در حال حاضر ميانگين درجه مطلوبيت رختشويخانه بيمارستان ها حدود 73% است.
از نكات قابل تأمل توليد روزانه 300 تن زباله توسط بيمارستان ها است كه 80% آن شامل پسماندهاي عمومي (مشابه خانگي)، حداكثر 15% پسماند خطرناك (عفوني و پاتولوژيك)، 3% پسماند مواد شيميايي و دارويي، 1% اجسام برنده و نوك تيز و كمتر از 1% ساير پسماندهاي ويژه ( شامل پرتوساز، ترمومترهاي شكسته و ...) است. با در نظر گرفتن توليد 45000 تن زباله شهري عدم مديريت پسماندهاي بيمارستاني باعث عفوني شدن كل زباله هاي توليدي خواهد شد كه تهديدي جدي عليه سلامت پرسنل، بيماران و كل افراد جامعه خواهد بود.
اين در حالي است كه تركيبات بالقوه خطرناك در پساب بيمارستاني از جمله عوامل بيماريزا ( ميكروبي، شيميايي، داروها، ايزوتوپ هاي پرتوساز و...) به همراه توليد فاضلاب با حجم60 هزار متر مكعب يعني حدود 600 ليتــر به ازاي هر تخت بيمارستاني از مخاطرات جدي سلامت اين مكان ها است. نكته قابل توجه اينكه يكي از منابع عمده تأمين آب مشروب، منابع آب هاي زيرزميني است و فاضلاب بعنوان يك منبع بالقوه آلودگي منابع آب زيرزميني مطرح است.
متاسفانه وضعيت فعلي دفع فاضلاب به روش مطلوب در بيمارستان هاي كشور 65% مي باشد. تــــأمين آب بهداشتي، بهداشت مواد غذايي ( شامل بهداشت محيط آشپزخانه، بهداشت فردي پرسنل، بهداشت مواد اوليه و بهداشت ابزار و ظروف)،
بهداشت و نظافت عمومي بيمارستان نيز يكي از مسائل اساسي است كه بايد به آن پرداخته شود و از ضرورت هاي مورد نياز داشتن شاخص مناسب جهت ارزيابي نظافت عمومي بيمارستان است.
شاخص هاي پيشنهادي جهت ارزيابي بهداشت و نظافت عمومي بيمارستان عبارتند از:
- ساعت نظافت به ازاء هر تخت
- ميزان سرانه مواد شوينده
- تعداد لنژ به ازاء هر تخت
- وجود حشرات ناقل بيماري و جوندگان بخصوص مشاهده آنها در طول روز
- تميز بودن سرويس هاي بهداشتي (توالت – دستشويي)
- عدم وجود وسايل اضافي و زائد در محوطه بيمارستان و ساير بخش ها
الف- مخاطرات بهداشت شغلي پرستاران
پرستاران در يك طيف گسترده كاري در مراكز مراقبت هاي بهداشتي و درماني خصوصي يا دولتي مشغول به فعاليت هستند و چون وظايف كاري آنها بسيار متنوع و گسترده است، پيش بيني كليه خطرات شغلي آنها كمي دشوار به نظر مي رسد. براي اينكه با مخاطرات شغلي پرستاران بيشتر آشنا شويم بهتر است ابتدا نگاهي اجمالي به مهم ترين وظايف شغلي آنها داشته باشیم.
وظايف اصلي يك پرستار
- ارزيابي، برنامه ريزي، آماده سازي و مراقبت از بيماران همراه با ديگر اعضاي تيم پزشكي
- مديريت دارو و درمان بيماران بر اساس دستور پزشك معالج
- مانيتورينگ، ثبت و گزارش علائم و تغييرات حياتي وضعيت بيمار
- استفاده از تكنيك هاي مناسب براي پانسمان و كنترل عفونت هاي بيمار
- استفاده و يا نظارت بر تجهيزات پزشكي مورد استفاده بيماران
- كمك در انجام اعمال جراحي و يا ساير روش هاي پزشكي
- نظارت بر انجام فعاليت هاي ساير پرستاران و كادر كمكي
- ارائه آموزش هاي بهداشتي و مراقبت از بيماران به خانواده ها و همراهان بيمار
برخي از مخاطرات عمومي حرفه پرستاری
مخاطرات پرستاران را مي توان در يكي از 6 گروه زير تقسيم بندي كرد.
1- مخاطرات بيولوژيكي
- پرستاران ممكن است در معرض ابتلاء به بيماري هاي مسري و عفوني كه از طريق هوا و يا بافت هاي آلوده منتقل مي شوند، مثل سل مقام به دارو يا بيماري هاي عفوني منتقله از طريق خون و يا ترشحات زنده مانند ايدز و هپاتيت BوC و ساير عفونت هاي فرصت طلب باشند.
بنابراين شستن مرتب دست ها براي پيشگيري از اين عفونت ها كه يكي از اصول مهم حرفه اي پرستاري است،
مي تواند منجر به بروز درماتیت هاي تماسي پوست به علت مواجهه بيش از حد با مواد گندزدا و شوينده شود. همچنان خطر در هنگام تزريق و استفاده از سرنگ و سوزن يكي ديگر از نگراني هاي شغلي پرستاران است.
2- مخاطرات شيميايي
در محيط بيمارستان پرستاران ممكن است در مواجهه با مواد زير قرار گيرند:
- موادشيميايي مختلف كه به صورت روزانه براي ضد عفوني و استريل كردن سطوح و وسايل و تجهيزات بكار ميروند.
- گازهاي بيهوشي(ازجمله اكسيدنيتروژن،هالوتان،اتردي اتيلن و....)
- داروها
- لاتكس ( دستكش و تجهيزات مصرفي)
3- مواجهه با عوامل ارگونوميك
بسياري از موقعيت هايي كه در آنها اعمالي همراه با فشار دادن و انجام يك فعاليت تكراري، و ضعیت هاي نامناسب بدن در حين كار و فعاليت هايي يكنواخت و به مدت طولاني وجود دارد جزء مخاطرات ارگونوميك محيط كار پرستاران محسوب مي شوند نظير:
- راه رفتن و يا ايستادن براي مدت زمان طولاني
- بلند كردن و جابجايي اجسام سنگين و يا بيماران
- خم و راست شدن هاي مكرر
4- عوامل فيزيكي
پرستاران در موجهه با تابش اشعه هاي x و همچنين اشعه هاي ناشي از راديو ايزوتوپها و همچنين ليزر قرار دادند. همچنين پرستاران ممكن است سوختگي ناشي از تجهيزات استريل شده داغ را تجربه كنند.
5- عوامل رواني محيط كار
كار به تنهايي در شيفت هاي شب مي تواند منجر به بروز اختلالات خلقي رواني و افسردگي در شاغلين اين حرفه شود. همچنين مسئوليت مراقبت در حالت هاي اورژانسي بيماران نياز به تصميم گيري هاي خاصي داشته كه منجر به استرس زيادي مي شود. مواجهه پرستاران با مجروحين و مصدومين پس از حوادث و سوانح يكي ديگر از علل بروز استرس در آنها مي باشد.
علاوه بر اين اكثر پرستاران نوبت كار بوده و عده كمي از آنها روزكار هستند كه كار در اين وضعيت ها مي تواند منجر به بروز اثرات سوء بهداشتي شود.
- مواجهه طولاني مدت با عوامل زيان آور مشروحه بالا مي تواند باعث بروز عوارض مزمن در بعضي اندام ها و ارگانهاي بدن شود از جمله اين عوارض مي توان به اختلالات تنفسي، عصبي، سيستم توليد مثل، پوست، سيستم خون ساز اشاره كرد . به طور مثال اكسيد اتيلين كه توسط آژانس بين المللي تحقيقات سرطان (IARC) به عنوان يك ماده سرطان زاي شناخته نشده انساني (گروه 1) طبقه بندي شده است.
- عوارض جانبي مواجهه طولاني با مواد شيميايي و دارويي مانند داروهاي ضد سرطان، مواد استريل كننده مثل گلوتاردهيد و گازهاي بيهوشي ممكن است عوارض شديدي در پرستاران ايجاد كند. عوارضی نظیر:
- خستگي و كمر درد
- بيماري هایي مانند سل و هپاتيت و ايدز
- درماتيت هاي آلرژيك تماسي، به علت استفاده مكرر از صابون، مواد شوينده و مواد ضد عفوني كننده
- حساسيت به لاتكس دستكش هاي طبي
برخي از اقدامات پيشگيرانه شغلي براي پرستاران
- شستشوي مرتب دست ها براي كاهش عفونت ها بسيار ضروري است بنابراين استفاده از كرم هاي مرطوب كننده پوست براي جلوگيري از خشكي پوست الزامي است.
- يادگيري تكنيك هاي مناسب براي جلوگيري از صدمات سرسوزن
- هميشه از تجهيزات حفاظتي فردي مناسب در حين كار استفاده كنيد مانند استفاده از دستكش هاي لاتكس مناسب براي تميز كردن و يا كار با مواد شيميايي
- پوشيدن كفش مناسب و طبي براي راه رفتن و ايستادن در محيط كار
- آموزش تكنيك هاي مناسب براي بلند كردن اجسام و بيماران
- رعايت اصول ارگونومي براي مواقعي كه بايستي كار در يك موقعيت خاص مانند قرار گرفتن دست ها در وضعيت بالاتر از شانه ها قرار گيرد و يا انجام اعمال تكراري
- آگاهي از خطرات بهداشتي مربوط به نوبت كاري و تنظيم ساعت هاي كار و استراحت براساس الگوهاي پيشنهادي استاندارد.
- قرار گرفتن تكنيك هاي كاهش استرس و همچنين كار در موقعيت هاي تنها
- نصب و نگهداري سيستم هاي تهويه مناسب در محيط كار
- كنترل كليه منابع و سطوح در معرض تابش اشعه هاي يونيزان توسط مسئول فيزيك بهداشت و استفاده دائم از دوزيمترهای فردی
- پرستاراني كه در بخش هاي پزشكي هسته اي مشغول به فعاليت هستند و از بيماراني كه از داروهاي راديواكتيو و راديو داروها استفاده مي كنند، مراقبت مي كنند بايستي دوره هاي آموزشي ايمني و بهداشت پرتوها را فرا گرفته باشند.
ب- مخاطرات شغلی کادر پرستاری اتاق عمل
به خطراتي (بيماري هايي) گفته مي شود كه عامل آن در داخل محيط اتاق عمل مي باشد.
پرسنل پرستاری اتاق عمل برخلاف دیگر پرسنل پرستاری دارای مشکلات سخت و خطرات عمده و وسیعی در رابطه با شغل خود می باشند. در سال های گذشته از عمر مطالبات صنفی توجه خاصی به این قشر نگردیده و چه بسا به فراموشی سپرده شده اند.
بر اساس اطلاعیه بین المللی درخصوص مخاطرات شغلی کادر پرستاری اتاق عملها، مهم ترین خطرات كاری برای پرستاران اتاق عمل ارتباط مستقیم و تنگاتنگی با موارد ذیل دارد:
· عمل جراحی، بریدگی، زخم، خراشیدگی ها
· سوزش و ناراحتی های ناشی از استفاده سرنگ ها، چاقو و وسایل تیز جراحی
· در معرض قرار گرفتن با گازهای بیهوشی، داروها و اشعه رادیواكتیو
· آسیب رساندن به پوست، غشاهای مخاطی و سیستم تنفسی بر اثر استفاده مستمر از مواد ضدعفونی و استریلیزاسیون
· سوختگی بر اثر تماس با سطوح داغ و تجهیزات الكتریكی معیوب
· استرس ها و اضطراب ها و خستگی ها به خاطر كار شیفتی، كار شبانه و سایر فاكتورهای روانی و سازمانی
· دچار شدن به مشكلات عضلانی اسكلتی و دردهای پشت (كمر درد) به خاطر حمل و جابجایی بیماران سنگین وزن
· كار مداوم در صورتی كه درحالت ایستاده یا قدم زدن باشد که می تواند سبب فرسودگی و مشكلات زانو وساق شود.
مخاطرات وابسته به شغل کادر پرستاری اتاق عمل ها را می توان به چند دسته تقسیم نمود که عبارتند از:
الف) مخاطرات حادثه ای (سانحه ای)
آسیب به انگشتان و پاها به علت سقوط اشیاء ابزار آلات پزشكی و غیره
سرخوردن، پشت پا خوردن و افتادن در روی سطوح خیس مخصوصاً در طول موقعیت های اورژانسی
سوراخ شدگی و بریدگی ها از طریق اشیاء تیز و برنده مخصوصاً با نوك سرسوزن و بریدگی ها با تیغه ها
سوختگی ها و تاول زدن ها از طریق سطوح داغ اشیاء استریل شونده
شوك الكتریكی از طریق تجهیزات معیوب یا اتصال به زمین غلط یا تجهیزات با عایق كاری معیوب
كمردرد حاد متعاقب پوزیشن بد بدن یا تحمل فشار زیاد هنگام حمل و نقل و انتقال بیماران سنگین
ب) مخاطرات فیزیکی
شامل اشعه، سروصدا، الكتريسيته و مخاطرات مكانيكي می باشد.
اشعه
اشعه هاي موجود اشعه های يونيزه و غيريونيزه هستند ( ايكس،آلفا، ليزر، ماورا بنفش، بتا،گاما) كه مي توانند باعث تخريب حرارتي و انواع نقایص ژنتيكي، سرطان ها و کاتارکت شوند.
در عمل هايي كه فلوروسكوپي و آنژيوگرافي وجود دارد هم احتمال وقوع بيشتر است.
در معرض قرارگیری با اشعه رادیواكتیو بواسطه گرفتنX-Rayو منابع رادیواكتیو که اکنون در اتاق عمل ها دستگاه های رادیوگرافی سی ارم وجود داشته و پرسنل اتاق عمل ها بدون وجود حفاظ و پوشش و حتی بدون معرفی آنها جهت طی دوره حفاظت در برابر اشعه و دریافت حقوق آن به این وضعیت ادامه می دهند.
نکات:
- در تماس با لیزر مهم ترین خطرات، خطرات چشمی است.
- از اشعه ی ماورا بنفش برای کشتن میکروارگانیسم های اتاق عمل استفاده می کنند. باید جای کلید ماورا بنفش در اتاق عمل شناسایی شود تا اشتباهی صورت نگیرد. همچنین می توان از عینک های جلوگیری کننده استفاده کرد.
سرو صدا
هر گونه صدای گوش خراش و اذیت کننده و مضر که می تواند بر تولید استرس، افزایش فشار خون ( انقباض عروق، کاهش خون رسانی) و در نهایت مشکلات شنوایی شود.
ج) مخاطرات شیمیایی
- حساسیت با لاتكس بخاطر تماس با دستكش های بالاتكس طبیعی و دیگر منابع لاتكس بكار رفته در وسایل پزشكی که
در بعضی افراد دیده می شود و باعث درماتیت و ایجاد کهیر می گردد.
- در معرض قرارگیری طولانی مدت با داروهای بیهوشی(N2O، هالوتان، اتیل بروماید، اتیل كلراید، اتر، متوهگزیل فلوران و غیره) که منجر به مسمومیت حاد در کوتاه مدت مانند مسمومیت های کلیوی،کبدی، خونی و نیز مسمومیت های مزمن طولانی مدت می شود.
- همچنین در معرض قرار گرفتن با گازهای بیهوشی منجر به کاهش تمایلات جنسی،کاهش باروری، افزایش عارضه دخترزایی، سقط و سرطان ها نیز خواهد شد.
- حساسیت ها، سوزش ها، تحریكات و درماتیت های پوستی بخاطر استفاده مكرر از صابون ها، شوینده ها و مواد ضدعفونی كننده و غیره
- آزردگی چشم ها، بینی، گلو بخاطر در معرض قرارگیری با ذرات آئروسل ها و ذرات مایع معلق در هوا از مایعات شوینده و پاك كننده
د) مخاطرات زیستی
· عفونت های ناشی از در معرض قرارگیری با خون، مایعات بدن، یا با نمونه های بافتی كه شاید بتواند بیماری هایی مثلHIV، هپاتیتB و هپاتیتC را منتقل كند.
· خطراتی كه می تواند یك بیماری نازوكومیال را به فرد منتقل كند مثلاً به خاطر سوراخ شدگی با سرسوزن (مثل: هپاتیت عفونی، سیفلیس، مالاریا، سل)
· عواملی كه باعث هرپس كف دست و انگشتان می گردند
· خطراتی كه بصورت خودبخود، بدون علت مشخص ایجاد می شوند.
مهم ترین راه انتقال هپاتیت، فرورفتن سوزن است.
این عفونت ها اکثراً موذیند! زیرا افراد ناقل علامت خاصی ندارند، درمان مناسبی وجود ندارد و عفونت زایی بالایی دارند.
برای جلوگیری باید:
بیماران عفونی را نشانه دار کنیم.
واکسیناسیون دوره ای و غربالگری پرسنل انجام گیرد.
در مورد موارد نشانه دار یعنی معتادان، زندانی ها، دریافت کنندگان خون و افراد بی خانمان احتیاط بیشتری نماییم.
در صورت داشتن یک بیمار عفونی می توان از چند دستکش
استفاده کرد.
ه) مخاطرات ارگونومیك، روانی– اجتماعی و فاكتورهای سازمانی
- خستگی، گرفتگی و كمردرد خفیف ناشی از نقل و انتقال بیماران سنگین
- كار طولانی مدت در پوزیشن ایستاده
- استرس های روانی ناشی از احساس مسئولیت سنگین در قبال بیماران
- استرس ها و فشارهای مناسبات و روابط با خانواده و سختی ناشی از شیفت و كار شبانه
- اضافه كار و تماس با افراد ناخوش و بیمار مخصوصاً با بیمارانی كه از عمل جراحی بهبود نمی یابند
- مسائل مربوط و مرتبط با روابط و مناسبات بین فردی با جراحان و دیگر اعضاء تیم جراحی
- در معرض قرار گیری با بیماران ترومایی شدید و وخیم، قربانیان زیاد از یك حادثه یا واقعه فاجعه آمیز و مصیبت بار و یا برخورد با بیماران شدیداً وخیم كه ممكن است دچار سندرمPost –Traumatic stress شوند.
- محیط نامناسب فیزیکی
- عدم وجود روابط مناسب با افراد داخل اتاق عمل
- نداشتن درآمد مناسب
- بی نظمی در محیط کار
- عدم رعایت زمان rest
- عدم وجود روانشناس مناسب در محیط اتاق عمل.
- ایجاد استرس مخرب توسط پرسنل (جراح، هوشبرو...)
از دیگر مشکلات پرسنل اتاق عمل، عدم امکان شرکت در کلاس های بازآموزی، همایش های تخصصی و سمینارها بر اثر اشتغال در اتاق عمل می باشد که باعث گردیده است بیش از 90% این پرسنل از امکان شرکت در این قبیل موارد آموزشی باز مانند. مورد دیگر عدم پیگیری طرح ارتقای تحصیلی بهیاران اتاق عمل می باشد که سال هاست در اتاق عمل ها مشغول بوده و تغییر عنوان آنها به کاردان اتاق عمل بعد از یک آزمون علمی می تواند پاداشی باشد به سال ها تلاش آنها در نجات جان بیماران.
عدم وجود حق استراحت در بین اعمال جراحی، عدم وجود سهمیه تغذیه بالاخص شیر بخاطر ایستادن های طولانی و بوجود آمدن مشکلات استخوانی و هزاران مشکل دیگر که بصورت لاینحل باقی مانده است.
ج- كاركنان تعمير و نگهداري
بطور بالقوه در تماس با حلال ها، آزبست و خطرات الكتريكي هستند. افراد شاغل در كنار يا اطراف اتاقهاي ديگ بخار دائماً در تماس با ميزان بالايي از سر و صدا و گرما هستند.
د-كاركنان خدمات
در تماس با پاك كننده ها و مواد گندزدايي هستند كه مي تواند باعث جوشهاي پوستي و سوزش چشم و گلو شوند. آنها در معرض خطر هپاتيت و ساير بيماريها از طريق فرو شدن سرسوزنهايي هستند كه درست و اصولي دفع نشده اند. همچنين آسيب هاي اسكلتي- عضلاني مشكلات معمول كاركنان خدماتي هستند.
ه- كاركنان واحد تغذيه
با مشكلاتي از قبيل بريدگي هاي حاصل از لبه تيز وسايل، سوختگي هاي حاصل از سطوح داغ و لوله هاي بخار، افتادن روي سطوح لغزنده و خستگي و استرس ناشي از ايستادن هاي طولاني بر روي سطوح سخت مواجه هستند. تشعشع غير يونيزه ناشي از نگهداري نامناسب اجاق هاي ميكروويو خطري بالقوه است. همچنين جوشهاي پوستي ناشي از غذاهاي تازه، پاك كننده ها و رطوبت معمول هستند و تماس زيادي با سر و صدا ثابت شده اند.
و-پرسنل تصویربرداری پزشکی
بطور بالقوه در معرض تشعشع اشعه X و ايزوتوپ هاي راديواكتيو هستند. خطرات مي تواند حتي با نگهداري مناسب تجهيزات، ناشي از شيوه هاي نادرست كار (مثل نگهداري اطفال در زير تابش اشعه بدون وسايل حفاظت فردي مناسب) يا بيماريهاي عفوني انتقالي از بيماران باشد. همچنين تكنسين هاي راديولوژي ممكن است در معرض تماس با مواد شيميايي خطرناك باشند.
· غيراستاندارد بودن تجهيزات راديولوژي نیز خطرات زيادي برايكاركنان اين بخش‌ها دارد.
از جمله مزاياي استفاده از تجهيزات جديد راديولوژي كه شامل سيستمراديولوژي كامپيوتري (سي آر) و سيستم انتقال و آرشيو تصاوير پزشكي (پاكس) اين استكه ميزان اشعه وارده به بيمار را تا ميزان 30 درصد كاهش مي‌دهد.از ديگر مزاياي اين تجهيزات، كيفيت بالاي تصاوير با امكان تغيير، كنتراست و تصاوير است.
· تحقيقات در مورد زنان بارداري كه تحت انجام راديوگرافي قرار گرفته‌اند، نشان داده، كه جنين اين افراد در مقايسه با زناني كه در دوران بارداري راديوگرافي روي آنها انجام نشده، از شانس مساوي براي ابتلاي به سرطان در بدو تولد برخوردار هستند.
· علایم بیماری های ناشی از تابش اشعه شامل موارد ذیل می باشد که بسته به مقدار اشعه تابيده شده و محل اثر اشعه بسيار متغير و اغلب موقتي است:
تهوع- استفراغ و اسهال، سردرد، خستگي وكوتاهي نفس، تندي ضربان قلب، عفونت قارچي دهان، خشكي دهان و از دست رفتن حس چشايي، دشواري بلع، تشديد بيماريهاي دندان يا لثه، ريزش مو، سرفه خشك، التهاب قلب همراه درد قفسه سينه، سوختگي، التهاب يا ايجاد جوشگاه بر روي پوست، تيرگي دايمي پوست، نقاط خونريزي زير پوستي در هر جاي بدن، كم‌خوني، ناتواني جنسي
· علت اصلی بیماری های ناشی از اشعه آسيب دستگاه ايمني و بافت‌هاي سالم ناشي از اشعه است.
· از عوامل افزايش دهنده خطر در مورد اشعه‌درماني می توان به تغذيه نامطلوب و بيماريهاي تضعيف كننده مقاومت بدن اشاره کرد.
· پیشگیری:
قبل از اشعه‌درماني ناحيه سر و گردن ارزيابي كلي دهان و دندان جهت شناسايي بيماريهاي احتمالي دندان و لثه ضروري است.
استفاده از رژيم غذايي مناسب قبل از اشعه‌درماني تا در هنگام اشعه‌درماني وضعيت تغذيه‌اي در حد مطلوب باشد.
· اگر كار شما در نزديك محل اشعه‌تابي است، نكات ايمني را فرا گرفته و رعايت كنيد.
· در موارد اشعه‌درماني، بيشتر آثار جانبي يا عوارض همراه آن، پس از قطع اشعه‌درماني به تدريج برطرف مي‌گردند.
در موارد قرارگيري اتفاقي در معرض اشعه‌تابي اگر اشعه‌تابي آن قدر شديد نباشد كه منجر به مرگ فوري گردد، عوارض آن ممكن است سال‌ها باقي بماند.
· عوارض احتمالي:
ü استعداد ابتلا به عفونت‌ها در اثر كاهش مقاومت بدن،
عقيمي يا نقايص توليد مثلي ممكن است رخ دهد.
ü افزايش استعداد ابتلا به سرطان‌ها به خصوص سرطان‌هاي مغز استخوان يا لوسمي
ü در موارد اشعه‌درماني، ساير عوارض بستگي به ناحيه تحت اشعه‌تابي دارد.
ü با پيدايش تجهيزات اشعه‌تابي مدرن احتمال عوارض وخيم بسيار كم شده است.
· درمان
ü بررسيهاي تشخيصي ممكن است شامل آزمايش هموگلوبين، شمارش پلاكت‌ها و گلبول‌هاي سفيد خون، راديوگرافي ناحيه تحت اشعه‌درماني و شناسايي و اندازه‌گيري ميزان تماس با اشعه‌ها باشد.
ü اهداف درماني عبارتند از كنترل علايم و پيشگيري از عفونت‌ها
در طي اشعه‌درماني، كاركنان پزشكي را دائماً از حال عمومي خود مطلع سازيد. گاهي ممكن است درمان جهت بهتر شدن حال عمومي شما تعديل شده يا به طور موقت قطع گردد.
ü چنانچه دچار ريزش مو شديد، تا رويش مجدد موها از كلاه‌گيس استفاده كنيد.
ü پس از اشعه‌درماني تا زماني كه اجازه بچه‌دار شدن از سوي پزشك صادر نشده است از روش‌هاي ضدبارداري مؤثر جهت جلوگيري از بارداري استفاده كنيد.
ü روان‌درماني يا مشاوره با متخصص مربوطه جهت كاهش استرس اشعه‌درماني ممكن است سودمند باشد.
ü پيوند مغز استخوان در موارد مواجهه شديد با اشعه‌ها ممكن است توصيه گردد.
· داروها
ü داروهاي ضد تهوع
ü مسكن‌ها
ü تزريق خون جهت كم‌خوني
ü آنتي‌بيوتيك‌ها جهت مقابله با عفونت‌ها
ü داروهاي ضد اسهال
ü داروهاي خواب‌آور در صورت بروز مشكلات خواب
· فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري
تا حدي كه توان جسمي شما اجازه مي‌دهد به فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري هاي طبيعي خود ادامه دهيد. در حين فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري ها به طور مكرر استراحت كنيد.
· رژيم غذايي
از يك رژيم غذايي متعادل استفاده كنيد. اگر مشكل بلع داشته باشيد ممكن است به طور موقت لازم باشد تا از رژيم مايعات يا غذاهاي نرم شده توسط مخلوط‌كن استفاده نماييد.
تغذيه وريدي با استفاده از يك لوله معده كوچك جهت تغذيه، نيز روش‌هاي ديگري هستند كه مي‌توان از آنها تا برقراري مجدد تغذيه طبيعي سود جست.
درچه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود؟
- اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده‌تان به طور اتفاقي در معرض تابش اشعه قرار گرفته باشيد.
- اگر احساس ناخوشي در طي اشعه‌درماني به خصوص اگرعلايم غير منتظره وجود داشته باشد.
- بروز علايم عفونت، نظير تب و لرز، درد عضلاني، سردرد و منگي در طي اشعه‌درماني يا پس از آن يا پس از قرارگيري اتفاقي در معرض اشعه‌تابي.
- اگر دچار علايم جديد و غيرقابل توجيه شده ايد. داروهاي تجويزي ممكن است با عوارض جانبي همراه باشند.
کارکنان آزمایشگاه
مطالعات اخير در سوئد در ميان كاركنان خانم كه در آزمــايشگاه شيميايي فعاليت مي نمودند نشان دهنده صدمه آفريني و تأثير مواد در پایان بارداري بوده است. افزايش ميزان سقط خودبخودي در 2 گروه از كاركنان آزمايشگاه هاي خصوصي نیز دیده شده است. هم چنين يك مطالعه در پایان بارداري خانم هاي حامله پرسنل آزمايشگاه هاي ميكروبيولوژيكال سوئد نشان دهنده افزايش ميزان مرگ هاي پري ناتال در زنان شاغل در آزمايشگاه هاي ويرولوژي بود.
وضوح و صحت مدارك موجود دليلي است بين ارتباط كار در آزمايشگاه و شايد وجود وابستگي بين مواجهه و سرانجام آن در محيط هاي شغلي بيمارستاني.
کارکنان پاتولوژی
خطرات ماده «گزيلن»، شاغلان بخش پاتولوژي را تهديدمي‌كند. گزيلن از جمله تركيبات آروماتيك مخاطره آميز است كه داراي كاربردوسيعي در بخش‌هاي باليني و پاتولوژي بيمارستانها است و درفرآيندهاي رنگ‌آميزي و ثبوت بافت‌ها به مقدار زيادي استفاده مي‌شود
مواجهه با گزيلن موجب افزايش هيپوريك اسيد در ادرار افراد در معرض خطر مي‌شود. مدت مواجهه، مهمترين فاكتورها در
ميزانمواجهه افراد با اين ماده است.
گزيلن داراي عوارض متعددي است كه ازمه مترين آنها مي‌توان به آسيب‌هاي كبدي، عوارض سيستم گوارشي، پوستي، كليوي، جنيني وآسيب سيستم عصبي اشاره كرد.
عوارض مزمن ناشی از مخاطرات شغلی در بیمارستان :
Gun در سال 1983 به وضوح يادآور شد كه بروز بسيار زياد برخي عوارض مزمن در ميان كاركنان بيمارستان اصولاً به خاطر شرايط پزشكي زنانه بطور برجسته در نيروي كاري خانم است. 6 عارضه قابل توجه پس از تعيين مزايا براي اين عامل پيدا شدند :
1- افزايش فشار خون در ميان خدمات و كارگران
2- واريس سياهرگي تقريباً در ميان همه رده هاي كاركنان بيمارستان
3- كم خوني بيشتر در ميان خانم ها، اما گرايش جنسيت تنها دليل افزايش بروز آن نبود.
4- بيماري هاي كليه و دستگاه ادراري بيشتر در ميان خانم ها (69٪)، اما افزايش ميزان بروزي در ميان همه گروه هاي كاري بيمارستان پديدار شد.
5- اگزما، درماتيت و كهير اساساً در ميان خانم ها (57٪)، اما افزايش ميزان بروزي در ميان همه گروههاي كاري بيمارستان پديدار شد.
6- جابجايي ديسك ميان مهره اي ( آسيب كمري) اغلب در ميان خانم ها (166٪ خطر نسبي)
هيچ آماري در خصوص خطرات بيماري هايي از قبيل سرطان يا اختلال در توليد مثل در دسترس نبود.
عوارض حادناشی از مخاطرات شغلی در بیمارستان :
كاركنان بيمارستان بطور برجسته بروز بيشتري از عوارض حاد را در مقايسه با همه كاركنان در تمام گروه هاي جنسي، نژاد، سن و موقعيت شغلي تجربه می کنند (Gun 1983). ميزان خطر براي كاركنان بيمارستان حدود 5/1 برابر بيشتر از آن براي تمام كاركنان است و آن از لحاظ آماري براي همه حالت ها شامل بيماري هاي عفوني و انگلي، عوارض تنفسي، عوارض دستگاه گوارش و ساير عوارض ( بيماري هاي گوش، سردرد، اختلالات تناسلي- ادراري، مسائل مرتنبط با تولد بچه، اختلالات بارداري و پس از زايمان و بيماري هاي پوست و سيستم اسكلتي- عضلاني) قابل توجه است.
آسيب و بيماري مشمول غرامت :
بازنگري داده هاي بدست آمده از اداره آمار نيروي انساني (BLS 1983) جهت آسيب و بيماري مشمول غرامت نشان داد كه آسيب هاي اسكلتي- عضلاني ( اغلب اظهار جراحت كمر) بي شك عمومي ترين نوع عارضه متشكل از 6/51٪ كل عوارض بودند. همچنين داده بريدگي، پارگي و سوراخ شدگي دلايل موجهي براي تعداد مهمي از طرح ادعاهاي غرامت كاركنان بيمارستان به حساب مي آيد. چون در اين آسيب ها امكان آلودگي با خون و ساير ترشحات بدن وجود دارد، بايستي آنها به دقت كنترل و ثبت شوند. كارفرمايان بايستي مشاوره پزشكي براي كاركناني كه دچار جراحت سوراخ شدگي و امكان تماس با مواد عفوني دارند، تدارك ببينند.
